مقیاس ترتیبی
عبارت ترتیبی؛ یعنی ترتیب دادن.
مقیاس رتبهای، مقیاسی است که افراد یا اشیا را از لحاظ صفت ویژه، رتبهبندی میکند. در این مقیاس به تعداد افراد، رتبه وجود دارد. در مقیاس رتبهای، اعداد فقط اطلاعاتی درباره سلسله مراتب یا به عبارتی، رتبه اشیاء یا افراد در طول مقیاس، فراهم میورند؛ مثل «طبقه اجتماعی – اقتصادی». در مقیاس رتبهای نه تنها تفاوت کیفی متغیرها مشخص میشود.( مانند مقیاس اسمی) بلکه برتری یا کم تری مقدار و درجهی صفت مورد بررسی نیز، نشان داده میشود. بدین معنا که افراد مورد مطالعه از نظر صفت مورد نظر، از بیش ترین تا کم ترین مقدار آن صفت درجه بندی و مرتبه هر فرد نسبت به دیگران مشخص میشود. فرض کنید که مشاهده گر در مثال قبلی ما، با تمام کودکان کلاس مصاحبه کرده و سپس آنان را بر حسب میزان شادی رتبه بندی نموده است. اکنون شادی هر کودک را میتوان بر حسب رتبه مشخص کرده و سپس آنان را بر حسب میزان شادی رتبه بندی کرد. با مشخص کردن ترتیب دانش آموزان بر حسب شادی، مشاهده گر یک مقیاس ترتیبی به وجود آورده است.
مقیاس فاصله ای
این مقیاس از مقیاسهای قبلی کامل تر است. در این نوع اندازه گیری، نه تنها افراد از نظر صفت مورد مطالعه طبقه بندی میشوند و رتبه هر فرد تعیین میشود، بلکه تفاوت هر فرد با فرد دیگر را نیز میتوان تعیین کرد. این مقیاس به ما اجازه میدهد، میانگین و انحراف معیار پاسخهای مرتبط با متغیرهای مختلف را محاسبه کنیم.
به عبارت دیگر این مقیاس نه تنها قادر است افراد را با توجه به خصوصیت مشخصی گروه بندی کند و رتبهها را درون گروههای مشخص سازد، بلکه قادر است مقدار این تفاوت را اندازه گیری و تفاوت بین اشخاص را مشخص سازد. در حقیقت نه تنها ترتیب اشیا بلکه فاصله بین آنها نیز مشخص میگردد. علاوه بر آن در این مقیاس مبدا صفر وجود ندارد. برای مثال در یک آزمون نمره یک دانش آموز 20 و نمره دیگری 18 است. بنابراین مقیاس فاصلهای با فراهم آوردن واحد ثابت اندازه گیری، به تفاوت بین اعداد، معنا میدهد.
مقیاس نسبی
مقیاس نسبی دقیق ترین مقیاس اندازه گیری است. خصوصیات ممتاز مقیاس نسبی داشتن نقطهای دقیق برای شروع است که آن را صفر مطلق مینامیم. و از این رو، نارسایی نقطه دلخواه برای شروع در مقیاس ترتیبی را جبران میکند. صفر مطلق مقیاسی معنا دار در یک مقیاس اندازه گیری است. این مقیاس قوی ترین مقیاس اندازه گیری بین چهار مقیاس موجود است. نکته مهم این است که چنان چه متغیری را در مقیاس بالاتر، اندازه گیری کرده ایم میتوانیم به مقیاسهای سطح پایین تر تبدیل کنیم ولی عکس آن امکان پذیر نیست.